8 Yildir Süren Rusya-Ukrayna Gerginligi Nasil Basladi?

Yaklasik 8 yildir Ukrayna’nin dogusundaki Rusya’nin destekledigi ayrilikçi gruplarla Ukrayna güçleri arasinda devam eden savasta su ana kadar 14 binden fazla kisi yasamini yitirdi. Yeniden krize dönüsen uzlasmazligin nedeni 2014 yilinin Subat ayinda Ukrayna’nin o dönemki Cumhurbaskani, Rusya yanlisi Viktor Yanukoviç’in protestolarin ardindan görevine son verilmesi sonrasinda Rusya, Ukrayna’da Kirim’i ilhak etti ve ülkenin dogusunda, Rusça konusanlarin çogunlukta oldugu Donbas bölgesindeki Rusya yanlisi ayrilikçilara destegini arttirdi. 2014 yilinin Nisan ayinda Donetsk ve Luhansk’ta Ukrayna güçleri ve gönüllü Ukrayna birlikleriyle çatismaya giren silahli ayrilikçi gruplar, bölgedeki hükümet binalarini ele geçirerek bu iki yerde Cumhuriyet ilan etti. 2014 yilinin Mayis ayinda Donetsk ve Luhansk’ta bagimsizlik için yapilan oylamanin ardindan bu bölgelerin Rusya’ya dahil olmasi için adim atildi. Ancak Rusya, Donetsk ve Luhansk’in Rusya’ya dahil edilmesi girisimini kabul etmemekle birlikte bölgede destek verdigi güçleri, Ukrayna’nin NATO’ya dahil edilmesini engellemek için kullandi.Rusya-Ukrayna ikili iliskileri Ukrayna ve Batili ülkeler Rusya’yi bölgedeki ayrilikçilara silah ve asker destegi gönderdigini ileri sürerken, Rus yetkililer bölgede savasan Ruslar’in Rusya ordusuna bagli olmadigini, gönüllü savasçilar oldugunu iddia ediyor. Bölgede tank ve savas uçaklariyla yogun bir çatisma yasanirken, 17 Temmuz 2014 tarihinde Malezya Havayollari’na ait bir yolcu uçagi çatismalarin ortasinda hedef olarak yere çakildi. Uçaktaki 298 yolcu yasamini yitirdi. Olayla ilgili yürütülen sorusturma sonucunda uçagin, ayrilikçilarin kontrolundeki bölgeden, Rusya’dan alinan bir füzenin firlatilmasi sonucu düstügü ortaya çikti. Moskova olayla ilgili herhangi bir baglantisi olmadigi iddiasinda. Ukrayna’nin dogusunda uzlasma için baris anlasmasi 2014 yilinin Agustos ayinda çatisma yasanan bölgede Ukrayna askerlerinin yenik düsmesinin ardindan, ayrilikçi grup liderleriyle Avrupa Güvenlik ve Isbirligi Teskilati (AGIT) arasinda Belarus’un baskenti Minsk’te, ayni yilin Eylül ayinda bir anlasma imzalandi. Anlasmada, AGIT gözetiminde bir ateskes saglanmasi, tüm yabanci savasçilarin bölgeden geri çekilmesi, taraflar arasinda mahkum ve rehine takasi yapilmasi, ayrilikçilara af çikarilmasi ve ayrilikçi bölgelere belirli oranda özerk yetki verilmesi karari alindi. Anlasma çok kisa süre uygulamada kalabildi ve genis çapli bir çatisma yeniden basladi. Bu çatisma sonucunda da Ukrayna 2015 yilinin ilk aylarinda yeni ve büyük bir yenilgi daha yasadi. Fransa ve Almanya, yeni bir anlasma için arabuluculuk yapti. Bu anlasma 2015 yilinin Subat ayinda, Belarus’un baskenti Minsk’te Ukrayna, Rusya ve ayrilikçilarin liderleri arasinda imzalandi. Minsk Anlasmasi olarak bilinen anlasmada ateskesin saglanmasi ve siyasi bir çözüme zemin hazirlanabilmesi için tüm agir silahlarin geri çekilmesi karari alindi. Ukrayna, Rusya, Fransa ve Almanya anlasmayi onaylayan ortak bir bildiri imzaladi. Ateskes süreci 2015 yilinda imzalanan baris anlasmasinda Ukrayna’ya ayrilikçi bölgelere özel statü sunma zorunlulugu getirildi. Rusya için diplomatik bir kazanç olarak görülen bu anlasmayla söz konusu ayrilikçi bölgelerdeki liderler kendi emniyet güçlerini olusturma ve yerel savci ve hakimlerin atanmasinda söz sahibi olma hakkini elde etti. Anlasmaya göre ayrica Ukrayna’nin Rusya sinirindaki yaklasik 200 kilometrelik bölgede kontrolu yeniden almasi için bölgede özerkligin olusturulmasi ve bölge halkinin çogunlukla Rusya yanlisi oldugu bölgede AGIT gözetiminde seçim yapilmasi sarti getirildi. Birçok Ukraynali bu anlasmanin ülkelerinin ulusal çikarlarina uymadgi görüsünde. Minsk Anlasmasi her ne kadar bölgede taraflar arasindaki çatismalari büyük oranda engellemis olsa da gerginlik ve çatismalar yer yer devam etti. Minsk Anlasmasi’nin da etkisinin azalmasiyla beraber, Moskova’nin, ayrilikçi bölgeleri Ukrayna siyasetini dogrudan etkilemede kullanma çabalari sonuçsuz kaldi. Diger taraftan, Ukrayna ise bölgedeki uzlasmazlik nedeniyle, anayasal hedeflerinden olan NATO üyeligine yönelik adimlarinda planlandigi sekilde ilerleyemedi.Moskova bu süreçte, ayrilikçilarin kontrolundaki yaklasik 3,6 milyon nüfuslu bölgedeki 720 binden fazla kisiye Rus pasaportu verdi, bölge halkina ekonomik yardim sundu. Ancak bu yardimlar da savas öncesinde Ukrayna’nin gayrisafi yurtiçi hasilasinin yaklasik yüzde 16’sini kapsayan Donbas’in ekonomisini yeterli düzeyde büyütmeye yetmedi. Rusya’nin Ukrayna sinirinda askeri varligini arttirmasiyla beraber kisa bir süre önce Minsk Anlasmasi’nin yeniden canlandirilmasi için Batili ülkeler harekete geçti. Almanya ve Fransa, Minsk Anlasmasi’nin maddelerine uyulmasi çagrisi yaparken, Ukrayna hükümeti bu anlasmaya karsi elestirilerini yeniden gündeme getirerek ülkenin bu anlasma nedeniyle tehlike altinda oldugunu savundu. Paris ve Berlin’de Rusya, Ukrayna, Fransa ve Almanya liderlerinin katilimiyla düzenlenen görüsmelerde fikir birligi saglanamadi. Rusya meclisinin alt kanadinin üyeleri geçen hafta yapilan oylamada, Cumhurbaskani Vladimir Putin’e, Ukrayna’nin dogusundaki ayrilikçi iki bölgenin bagimsizligini tanima çagrisi yapti.Putin’in ayrilikçi bölgelerin bagimsizligini tanimasi Putin’in Minsk Anlasmasi’ni tamamen ihlal ederek Donetsk ve Luhansk’in bagimsizligini tanimasi gerilimi daha da yükseltti, Ukrayna ve Batili müttefiklerini harekete geçirdi. Basta Amerika ve AB ülkeler olmak üzere bazi ülkeler Rusya’ya karsi yaptirimlari devreye soktu. Batili ülkeler bir süredir Rusya’nin Ukrayna’ya saldiri hazirligi oldugu yönünde uyarilarda bulunuyordu. Bu iddialari aylardir reddeden Rus yetkililer, bugün Ukrayna’yi karadan, havadan ve denizden isgal etti. Rusya’nin operasyonlarinin hedefinde olan birçok kentte halk daha güvenli bir yer arayisiyla yola çikmis durumda. Acil durum toplantisi düzenleyen Batili ülkeler ise alarmda.


Orjinal Habere Git