Kayitlara Minos patlamasi olarak geçen Santorini'deki Thera Yanardagi patlamasi tarihin akisini degistirdi. Milattan önce 1600'lü yillarda yasandigi düsünülen bu patlamanin yarattigi felaketlerin basta Bati Anadolu olmak üzere bölgede büyük bir tahribat yarattigi bilinen bir gerçekti.
Ancak bu tahribatin boyutunu somut bir sekilde ortaya koyan deliller geçtigimiz günlerde ortaya çikartildi. Ankara Üniversitesi arastirmacilarinin Izmir'deki Çesme - Baglararasi'nda yaptigi arkeolojik kazilarda tarihe isik tutacak bir kesfe imza atildi.
Ankara Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Ögretim Üyesi Prof. Dr. Vasif Sahoglu baskanliginda yürütülen kazilarda Hayfa Üniversitesi Ögretim Üyesi Dr. Beverly Goodmann-Tchernov ile birlikte yapilan degerlendirmeler sonucu Çesme-Baglararasi yerlesiminde daha önce hiç bilinmeyen boyutta güçlü bir tsunaminin izlerine ulasildi.
Santorini'deki patlayan volkan ile olusan tsunami sirasinda kaybolan bir kisiye ait kalintilar, Izmir'in Çesme ilçesinin merkezinde yer alan Baglararasi yerlesiminde tam 3 bin 600 yil sonra bulundu. Çarpici kesif hakkindaki detaylari kazi ekibinin basindaki isim Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Cografya Fakültesi Arkeoloji Bölümü Ögretim Üyesi Prof. Dr. Vasif Sahoglu ve Hacettepe Üniversitesi Antropoloji Bölümü Ögretim Üyesi Prof. Dr. Yilmaz Selim Erdal ile konustuk.
'BÖLGENIN GERI KALANI APARTMANLARIN ALTINDA KALMIS'
Prof. Dr. Vasif Sahoglu baskanligindaki Ankara Üniversitesi arastirmacilari, Çesme-Baglararasi'ndaki kazilara 2009 yilinda basladi. Tam 10 yil boyunca devam eden ve 2019 yilinda tamamlanan kazi çalismalari Çesme'nin merkezinde, marinanin bir sokak arkasindaki bos arazide gerçeklesti.
'Bölgenin geri kalani apartmanlarin altinda kalmis. Dolayisiyla kisitli bir bölgede kazi çalismalarini yürüttük' diyen Prof. Dr. Sahoglu, bu bölgenin günümüzde oldugu gibi önemli bir liman kenti oldugunu söyledi. 'Milattan önce ikinci bin yilda özellikle Anadolu'da Girit-Minos kültürüyle iliskiler gösteren çok az sayidaki yerlesim yerlerinden bir tanesi' diyen Prof. Dr. Sahoglu, 'Günümüzden 3 bin 500 - 3 bin 600 yil önce de burasi önemli bir liman kentiydi' diye konustu.
'INSANLIK TARIHINDE KAYDA GEÇMIS EN BÜYÜK DOGA OLAYI'
Girit-Minos uygarligi, o dönemde bütün Ege ve Akdeniz'de hakim bir uygarlik. Özellikle de deniz ticaretinde çok güçlü. Çesme bölgesi bir Girit-Minos yerlesimi olmasa da bu uygarlikla bagi olan bir Bati Anadolu sahil yerlesim bölgesi. Takvimler günümüzden 3 bin 500 - 3 bin 600 yil öncesini gösterdiginde bölgede siddetli bir patlama gerçeklesti.
Prof. Dr. Vasif Sahoglu, Santorini'deki volkanin tam da Girit Uygarligi'nin en görkemli oldugu dönemde patladigini söyledi. 'Bu patlama, insanlik tarihinde kayda geçmis en büyük doga olayi' diyen Prof. Dr. Sahoglu, 'Patlama sonrasinda bölgede pek çok deprem ve tsunami meydana geldi' dedi.
'BILINENDEN ÇOK DAHA BÜYÜK BIR PATLAMA'
'Eskiden kimse bölgedeki tsunamilerin bu kadar güçlü olabilecegini, patlamanin etkisinin bu kadar büyük olabilecegini tahmin edemedi ve arkeolojik olarak ortaya koyamadi' diyen Prof. Dr. Vasif Sahoglu baskanligindaki Ankara Üniversitesi arastirmacilari, 10 yil süren kazi çalismalari sonucunda bölgede bir insan ve bir de köpek iskeletiyle karsilasti.
Prof. Dr. Sahoglu, 'Kazilarimizda, tsunami sirasinda hayatini kaybettigini düsündügümüz bir insanin iskeletine ulastik. Santorini'deki patlamanin bilinenden çok daha büyük bir patlama oldugunu ve etkisinin aslinda tahmin edilenden çok daha büyük oldugunu ortaya çikarttik' diye konustu.
TARIHTE BIR ILK!
Santorini'deki volkan patlamasinin arkeolojideki en heyecanli ve görkemli konulardan biri oldugunun altini çizen Prof. Dr. Vasif Sahoglu, 'Bu kadar büyük bir doga olayinin bir kurbanina daha önce ulasilamamisti. Ilk kurbani Çesme'de bulduk. Genç bir erkek. Tsunamiye kapilmis ve bogulmus' diye konustu.
2009 yilinda baslayan kazilarda ilk önemli bulgu ise 2012 yilinda yasanmis. 'Volkanik külü aslinda 2012'de bulduk. Onun analizleri uzun sürdü' diyen Prof. Dr. Sahoglu, 'Bu kurbani ve yanindaki köpegi 2017 yilindaki kazilarimizda bulduk ancak bütün hikâyenin yazilmasi yillar sürdü' dedi.
'ILK BASTA TESPIT EDILEMEDI'
2012'de bulunan volkanik kül üzerindeki analizlerin Avusturya'nin baskenti Viyana'daki Atom Enstitüsü arastirmacilari tarafindan yapildigini belirten Prof. Dr. Vasif Sahoglu, analizin ilk sonucunda külün Santorini'ye ait oldugunun tespit edilemedigini söyledi.
Yillarca Santorini külünün baska bir volkanik kalintiyla karisip karismadiginin incelendigini belirten Prof. Dr. Sahoglu, en sonunda külün Santorini'ye ait oldugunun tespit edildigini söyledi. Kesifle ilgili ABD Bilimler Akademisi Dergisi'nde bir makale kaleme aldiklarini belirten Prof. Dr. Sahoglu, insanliga dokunan önemli bir kesfin arkeolojik çalismalarla ortaya çikartildiginin altini çizdi.
'TAHRIBATI GÖRÜNCE TSUNAMI IHTIMALI ÜZERINDE DURDUK'
Kazi çalismalarinin Ankara Üniversitesi arastirmacilari tarafindan gerçeklestirildigini vurgulayan Prof. Dr. Vasif Sahoglu, bölgede çikan kalintilarda çok fazla tahribat meydana gelmis olduklarini ve bunun üzerine tsunami ihtimali üzerinde durmaya basladiklarini söyledi.
Tsunami arastirmalari için Israil'deki Hayfa Üniversitesi'nin ögretim üyelerinden Dr. Beverly Goodmann-Tchernov'un, yazdiklari makalede kendilerine yardimci olduklarini belirten Prof. Dr. Sahoglu, Ankara Üniversitesi çatisi altinda uluslararasi katilimli interdisipliner bir çalismaya imza attiklarini vurguladi. Prof. Dr. Sahoglu, 'Kazilar esnasinda burada tsunami olabilecegini düsündük ve Israilli uzmanlari buraya davet edip birlikte inceledik. Yaptigimiz ortak çalismayla birlikte bölgede tsunaminin yasandigini netlestirdik' diye konustu.
'BU SADECE BIR BASLANGIÇTI'
Kazi çalismalarinin gerçeklestigi alanin Çesme'nin merkezinde yer aldigini hatirlatan Prof. Dr. Vasif Sahoglu, bölgenin turistik bir alan oldugunu vurguladi. 'Buranin bir ören yerine dönüstürülmesini istiyoruz' diyen Prof. Dr. Sahoglu, 'Insanlarin gelip ziyaret edebilecegi özel ve önemli bir yer. Ziyaretçilerin tsunami kalintisini ve volkanik külün izini görebilecekleri bir ören yerine dönüstürülmesi maddi imkânlarla olusturulacak bir sey ancak bunu yapabiliriz' dedi.
Prof. Dr. Sahoglu, Çesme'deki kazilacak alanlarin sinirli oldugu için çalismalarin durdugunu belirtti. Su anda Urla'daki Limantepe yerlesiminde karada ve denizin altinda arkeolojik kazilari sürdürdüklerini söyleyen Prof. Dr. Sahoglu, çalismalarin Urla yarimadasinda devam ettigini açikladi. Çesme'deki kesif için 'Bu sadece bir baslangiçti, devaminda antropolojik veriler isiginda baska yayinlar hazirligindayiz' diyen Prof. Dr. Sahoglu, 'Geçmise ait bir pencere olduk. Çok heyecanlandik' dedi.
'ANADOLU'DAKI YAYGIN GÖMÜ GELENEGININ DISINDA'
Prof. Dr. Yilmaz Selim Erdal ise Çesme'de bulunan iskeletin korunma durumunun muhtesem olmadigini ve biraz parçalanmis durumda oldugunu belirtti. Iskeletin durus pozisyonunun milattan önce 1600'lerdeki ölü gömme geleneklerine çok uymadiginin altini çizen Prof. Dr. Erdal, 'O dönemde ölüler Anadolu'da yaygin olarak büzülmüs pozisyonda gömülüyor. Ama iskelet sirt üstünde yatiyor. O dönemin yaygin gömü geleneginin disinda' yorumunda bulundu. Iskeletin bir bacaginin dizden altinin eksik oldugunu belirten Prof. Dr. Erdal, iskeletin üzerindeki bina yikintilari ile tsunami etkisinin görülebildigini söyledi.
'BÖLGENIN YERLISI OLUP OLMADIGINI INCELEYECEGIZ'
Santorini'deki volkanik patlamanin bir yerlesmeyi yok ettiginin ve Bati Anadolu'yu etkilediginin daha önce bilindigini ancak bu patlama ve yarattigi tsunaminin yol açtigi ölümlere iliskin herhangi bir bilginin mevcut olmadigini kaydeden Prof. Dr. Yilmaz Selim Erdal, 'Bu kesif, patlamanin ve tsunaminin neden oldugu can kaybina iliskin en önemli kanit' yorumunda bulundu.
Tsunamiden etkilendigi düsünülen bu iskeletin kime ait oldugunu ve tsunaminin bedeninde yarattigi tahribatlarin boyutlarini incelemeye baslayacaklarini duyuran Prof. Dr. Erdal, 'Bu kisi gerçekten Çesme - Baglararasi'nda yasayan biri miydi yoksa buraya baska bir yerden mi gelmisti, bunu da inceleyecegiz. Bu kisi bölgenin yerlilerinden biri olabilir. Ancak belki de tsunami dalgalari araciligiyla buraya gelmis olmasi da mümkün' diye konustu.
Yapilacak izotop analizleri ile kisinin nereli olduguna iliskin bir ipucu yakalayacaklarini söyleyen Prof. Dr. Erdal, 'Iskeletten elde edecegimiz veriler tsunaminin tam olarak hangi zaman diliminde gerçeklesmis oldugunu kronolojik olarak tarihleme olanagi saglayacak' dedi.
13.2 ° / 11 °
