Hazine ve Maliye Bakani Nureddin Nebati katildigi canli yayinda gündeme iliskin merak edilen çok sayida soruya yanit verdi. Bakan Nebati dolar hakkindaki öngörüsünü açikladi.
TÜRKIYE MODELI SÖYLEMI
Türkiye modeli denmesinin sebebi su. Biz Güney Kore modeli degiliz, çünkü seçilmis bir ülke. Çin degiliz, devasa nüfusuyla, aldigi tedbirlerle gelen bir ülke. Biz demokratik gelenekleri olan, serbest piyasaya inanan, kambiyo rejimine siki siki bagli olan ve bu gelenegi de sürdüren bir modeli ortaya koyuyoruz. Çünkü altyapimiz dolu. Altyapiyi tamamlamis sekilde geliyoruz.
'BAZEN DEGISIM GEREK'
Herkes kendi tuttugu yolda ilerliyor, bazen degisim gerek. Altyapi, üstyapiyi belirliyor, çok net. Siz bir ekonomi teorisini, ekolünü ya da yolunu alip uygulamaya basladiginiz zaman birilerinin sizi yönlendirmesi konusunda maalesef bir baski var. Çünkü dünyada egemen güçler var. Biz bize ögretilmis seyleri yapmaktan vazgeçmenin zamaninin geldigine inaniyoruz.
8 YILDIR BÜYÜK MÜCADELE
2013 yilinda Gezi olaylari öncesinde faizin düstügü, enflasyonun düstügü bir ortamda bir sorunla karsi karsiya kaldigimiz görüyoruz. Yüksek büyüme için yüksek cari açik. 2013'te 400 milyar dolara yakin borçlanmisiz. 2013'ten bugüne kadar borçlanma orani 445 milyar dolar seviyesinde. 8 yildir bununla ilgili bir mücadele sürüyor. Geçmisteki saldirilar bir takim degisiklikleri engelledi.
IÇINDE TOPLUM VE TÜM KURULUSLAR OLACAK
Biz diyoruz ki yeni bir ekonomik model önerelim. Bu model Türkiye'yi kapsasin, iç dinamikleriyle bir bütünlük arz etsin. Ancak ortak söylemin gerçeklestirildigi bütüncül bir bakis açisiyla herkesin anlayabildigi, toplumun ve tüm kurum kuruluslarin da içinde oldugu bir sey söyleyelim dedik.
NEDEN TÜRKIYE MODELI DENIYOR?
Türkiye modeli denmesinin sebebi su. Biz Güney Kore modeli degiliz, çünkü seçilmis bir ülke. Çin degiliz, devasa nüfusuyla, aldigi tedbirlerle gelen bir ülke. Biz demokratik gelenekleri olan, serbest piyasaya inanan, kambiyo rejimine siki siki bagli olan ve bu gelenegi de sürdüren bir modeli ortaya koyuyoruz. Çünkü altyapimiz dolu. Altyapiyi tamamlamis sekilde geliyoruz.
SALGINDA TÜRKIYE
Türkiye modelinde 150 dolarlardan 200 dolarlardan 1000 dolarlardan yola çikan bir ülke degil. 8500-9000 dolarlarda kisi basi geliri olan, tüm altyapisini tamamlamis bir ülke olarak geliyor.
Salginda Türkiye saglik konusunda, saglik sektöründe inanilmaz bir basari ortaya koydu, hepimizin malumu. Biz bugüne kadar aldigimiz tedbirlerle öyle bir noktaya getirdik ki, Türkiye'nin bundan sonra karsi karsiya kalabilecegi olaylarla yüz yüze geldiginde çok hizli bir sekilde uyum saglayip yakin pazarlara da yakin yerlere de bir üretim merkezi olusturabilecegi imkanlari ortaya koydu.
YENI SISTEMIN DETAYLARI
Modelimiz; yüksek ihracata dayali, cari açigi azaltici ve refah sisteminin toplumun tamamina yansitildigi bir modeldir. Bu model içerisinde biz yüksek teknoloji üssü olmak istiyoruz. Biz büyük endüstri bölgeleriyle her türlü ihtiyacin yalnizca Türkiye degil yakin çevresine saglandigi bir üs haline gelmek istiyoruz. Orta gelir tuzagini asmanin tek yolunun da bu oldugunu biliyoruz.
DOLAR BIR ANDA NASIL INDI?
Ülkemiz üzerinde oyun oynanmasini engelliyoruz. Son üç ayda yasadigimiz bir türbülans vardi, basindan beri bu bir köpüktür, yapmayin etmeyi, eylemeyin dememis olmamiza ragmen. Dövizin 18 liralara kadar gelmis olmasindan bir gecede sayin Cumhurbaskanimizin adeta bir ekonomik manifestoyla ortaya koymus oldugu çözüm önerileri ve tedbirler paketiyle üç günde Türkiye'nin bütün ortamini sicak parayla degil, yüksek faizle de gerçeklestirmedik, kendi imkanlarimizla bu hale getirdik. Düne kadar yüksek faiz kesin çözümüdür diyenlere de tokat gibi bir cevap oldu. Yüksek faiz söylemi de aslinda ögretilmis bir yanlistir.
Düsük cari açikla yüksek büyüme gerçeklestirebiliriz. Üç günde finansal istikrari sagladik. Bu, sicak paraya karsi dogrudan yatirimi çekecek özel bir model. Sicak paradan ziyade dogrudan yatirim için gelinmesini istiyoruz..
GEÇMISTEN NELER ÖGRENILDI?
90'li yillarda büyüme düsük, cari açik düsük. 90'lar böyle gitti. 2002 ile 2020 döneminde yeterli ancak riskli bir sey yaptik. Cari açik yüksek, büyüme yüksek. 2013'lere geldigimizde cari açik tavan yapmisti. Türk lirasi çok güçlü hale gelmisti, borçlulugumuz artmisti, biz büyümeyi öyle gerçeklestirdik. Iste ögretilmis ikinci sey; cari açik olmadan büyüme olmaz. Biz de diyoruz ki hayir, düsük cari açik ve yüksek büyümeyle yeterli ve risksiz bir yapiyi gerçeklestirmis olacagiz.
BANKALARDA PROJE KREDILERI
Peki nasil yapacagiz bunu? Bunu yaparken bizim 19 yildir insa ettigimiz bir Türkiye'nin temelleri, altyapisi bitti. Sanayiye biz yüksek teknoloji ürünleri olmak kaydiyla destek verecegiz. Iki, proje bankacaligina giriyoruz. Bankacilikta yeni bir enstürman geliyor, proje kredileri.
Bunu yaparken de rekabet gücü yüksek olan sektörleri seçecegiz. Finansal istikrari üç günde, Cumhurbaskanimizin manifestosuyla sagladik. Bundan yapilacak olan sey, Türkiye'nin bu imkanlarina kisa sürede uyum saglayacak sektörleri öne çikarmak.
FIYATLAR NE ZAMAN DÜSECEK? YAZ AYINI ISARET ETTI
Rekabeti çok güçlü olan eserlerle çikacagiz. Peki böyle bir örnek var mi, var. Savunma sanayiinde yüzde 80'lere kadar bagimlilikla hareket eden sektör, bugün yüzde 20 bagimliliga dönüsmüs durumda. Imkanlari bahsettiginiz zaman Türkiye'deki girisimcilerin çok hizli bir sekilde o sektöre akin ettigini görebiliyorsunuz.
Turizm ve tarim buradaki temel yolculugumuzun en önemli yapi taslari. Yüksek teknoloji, tarim ve avantajli oldugumuz turizmde hizli bir sekilde toparlanmanin gerçeklestirilmesi.
Biz ülkenin altyapisini gerçeklestirdik. Bu model, özgün bir model. Özgür, özgün, eklektik olmasi hiç sorun degil. Bunlari yaparken de bir farkimiz var. Türkiye birilerinin anlattigi Türkiye degil.
Yaza kalmadan çok hizli bir degisimi görecegiz. Güven geldi, itibarimiz yeterli, önümüzdeki sürece bakis açisi belli. Türkiye'nin her alanda tecrübesi var. Dolayisiyla bu yazdan itibaren hizli bir sekilde dönüsümü görecegiz.
DÖVIZDEKI DÜSÜS SÜRECEK MI?
Her alanda bir bitis var. Neyin bitisi, ihtiyacin bitisi. Ihtiyaçlar bitmis. Simdi diyoruz ki her sey hazir. Artik endüstri bölgeleri düsünüyoruz. Hangi hakla bize betona gömdünüz diyorlar?
Bütün bu altyapiyla beraber Türkiye'nin bir seye ihtiyaci yok. Bundan sonra ihtiyaç olan sey bu paradigma degisikligine tüm aktörlerin uymasi. Bankaciligin özellike uymasi, bizi anlamasi. Proje bankaciligini, selektif yatirimlari seçmesi.
YENI ENSTRÜMANLAR DEVREDE
Finansal alanda güçlüsün, bankacilik sektöründe güçlüsün. Yeni enstrümanlara hizli bir sekilde uyum saglayacak portföyün var. Ayni zamanda her türlü altyapi yatiriminigerçeklestirmissin. Simdi dijitallesmede, yeni teknoloji ürünlerinde adimlarimizi hizlandiriyoruz. Ithalati kisici, ara mallara ödedigimiz bedeli en aza indirecek yatirimlar diyoruz.
PAZARTESI AKSAMINA KADAR OLAN BIR KÖPÜKTÜ
Bu kadar kisa sürede nasil yapacaksiniz? Bu kadar kisa sürede yapmanin altyapisi hazir. Bunun çok kisa süre içinde gerçeklesecegini, son üç günde olan büyük dönüsümün gerek enflasyonda gerek diger alanlarda daha hizli sekilde gerçeklestirilecegine inaniyoruz.
Pazartesi aksamina kadar olan bir köpüktü, köpük gidiyor. Bireysel yatirimcilar ihanete varan yorumlara kulak asmasin.
YILLIK CARI AÇIK VERISI
Bu yilin sonuna 12 milyar dolar ve asagisinda cari açikla gidiyoruz. Türkiye Cumhuriyeti'nin yillik 12 milyar dolar açik ya da fazla vermesinin artik bir problem olmadigi bir döneme girdik. Bunu salgin döneminde çok net bir sekilde gördügümüz için artik bu modelden geri adim atmiyoruz.
Yüksek faiz politikasi yok, sicak para yerine dogrudan yatirim, selektif anlamda proje bankaciliginin gerçeklestirildigi, katma degeri yüksek alanlarin devlet tarafindan desteklendigi bir model. Yeni tedbir paketleriyle piyasayi öylesine sasirtacagiz ki, o son üç ayda Türkiye'deki psikolojiyi karamsarliga dönüstürenlerin kaçacak yer bulamayacaklari bir döneme giriliyor.
IKISI DE GERÇEK DEGIL
2013 yilinda cari açigin, büyümenin en optimal oldugu, enflasyonun düsük, faizin düsük oldugu dönemde, Türk lirasinin degeri yüzde 110. O kadar degerli ki paranizi yurt disinda harcamak için her türlü imkan var. Simdi pazartesi aksamina kadar olan dönemde de yüzde 60'lara kadar düsmüs degersiz Türk lirasi. Ikisi de gerçekçi degil. Asil olmasi gereken yüzde 100. Yüzde 60'a hatta altina düsürecek köpügü söylemek zoundasiniz. Türkiye'de döviz fiyatlari Pazartesi aksamina kadar tamamen köpüktü. Spekülasyon vardi, manipülasyon vardi ve en önemlisi yerlesiklerin psikolojisini bozacak karamsarligijn çok hizli bir sekilde sirayet etmesiydi. Simdi köpük gidiyor, optimal nojtaya kendisi ulasacaktir.
MEVDUATA GEÇIS SABAH 10 MILYAR TL'YDI
Hazine'ye negatif yükünün olmasi mümkün degil. Kur korumali TL mevduatta alt limit bir lira üst limit yok Uygulamaya tüm bankalarimiz katiliyor. Özel bankalar dolarizasyondan memnun degiller. Özel banka yöneticilerinden tesekkür aliyoruz. Dövizdeki köpükten yanan küçük yatirimci oldu.
Dövizdeki köpükten yanan küçük yatirimci oldu. Kur korumali TL mevduatina geçis sabah itibariyla 10 milyar liraydi, ögleden sonra bu katlanarak gitti.
Modelimize karsi çikanlar, bu is yüksek faizle çözülecek diyenler iki gündür yüksek faizi artik agizlarina almiyor. Daha ötesi modeli sahiplenenler var, modelin sahibi benim, ilk söyleyen benim diyenler var. Bu ne demektir? Basardiniz.
Bir modeli herhangi bir söylemi insanlar, bireyler, kurumlar artik sahiplenmeye baslamissa bilin ki artik o is basarilmistir. Bundan sonra bireysel yatirimcilara söylüyorum; spekülatif, manipülatif hatta ihanete varan söylemleri dikkate almayin.
DÖVIZDEKI DÜSÜS RAFLARA YANSIR MI?
Dolar çikarken hizli sekilde fiyatlari arttiriyorsaniz inerken de bu sekilde indirmelisiniz Fiyatlar yamaç parasütü gibi havada süzüle süzüle inerse siz de düsersiniz. Karsinizda bizi bulursunuz. Kimse kimseyi kandirmasin düsüs yansitilsin.
MEMUR VE EMEKLI ZAMMI
Memurumuzu bugüne kadar koruduk bundan sonra da korumaya devam edecegiz. Memurlarimiza ek artislar yapildi, bize tesekkür ediyorlar. Üreticiye çok önemli destekler sagliyoruz. Sabit gelirlilerin hakkini koruyan tedbirleri alacagiz. Emeklilerimiz için de arkadaslarimiz çalisiyor. Emeklilerimizi memnun edecek bir çalisma olacagina iliskin benim de kanaatim çok yüksek.
