Selçuk Üniversitesi (SÜ) Tip Fakültesi Dekani Prof. Dr. Yavuz Selvi, AA muhabirine yaptigi açiklamada, uzun süren pandemi sürecinin en çok beden ritmini bozdugunu anlatti.
Uyku düzeni, hormon, tansiyon ve kan sekeri ritmiyle zihinsel faaliyetlerin düzeninin degistigini ifade eden Selvi, 'Evde kalmak, disari çikmamak, okula gitmemek, düzenli bir mesai içerisinde çalismamak, sosyal yasamdan uzaklasmak uyuma ve uyanma saatlerimizi degistirdi. Gündüz ve gece anlamini yitirdi. Sabah geç kalkmak ya da yatmak nedeniyle vücudumuzun hormonal düzeni bozuldu.' dedi.
Selvi söyle devam etti:
'Bence, 24 saati, aydinlik ve karanlik dönemleri yanlis kullanmaya basladik. Düzensiz uyuduk, düzensiz uyandik. Böylece tansiyondan kan sekerine, enerjiden dikkat ve konsantrasyona, açlik ve tokluk hissinden sinir sistemimizin çalisma sekline kadar her sistemin ritmi ve düzeni bozuldu. Uyuma ve uyanma saatlerimizin sabit olmamasi ayarsizliga neden oldu.'
Beyinde bulunan sabah kalkma ve aksam yatma saatlerine göre insan vücudunun düzenini ayarladigini, salginin önce sosyal yasami sonra beyin saati ayarlarini bozdugunu kaydeden Selvi, günesle uyanma ve aydinlik saatlerde uyanik kalmak gerektigini söyledi.
Prof. Dr. Selvi, karanlik saatlerde uykuya geçis yapmak gerektigine dikkati çekerek, sunlari kaydetti:
'Simdilerde insanlar gece yatmiyor, gündüz geç kalkiyorlar. Ritimleri tersine döndü. Dogal olarak gündüz çalisacak hormonlar düzgün çalismiyor. Gece çalisacak hormonlar da çalisamaz hale geliyor. Sadece uyku-uyaniklik bozuklugu degil ayni zamanda duygusal problemler, dikkat ve konsantrasyon sorunlari, davranis problemleri meydana geliyor. Beynimizdeki saatin bozulmasi, yani uyku ve uyanma saatlerimizin düzensiz olmasi, sosyal jetlag, vücudun savunma sistemini bozar. Dikkatimiz gittikçe azaldi. Is yapma gücümüz ve enerjimiz azaldi. Unutkanliklar ve dikkatsizlikler bas gösterdi. Düzensiz bir yasam ve belirsizlik nedeniyle üretkenlik azaldi, verim düstü. Son dönemde sokak ve evlerde siddet davranisinin arttigini görüyoruz. Bu artista belirsizlik ve ritim bozuklugunun önemli bir rolü var. Çünkü yeterli uyumayan, yanlis zamanda uyuyan, gece uykusuz kalip gündüz uykulu halde hayatina devam eden insanlarda gerginlik, huzursuzluk, tedirginlik, alinganlik, yanlis anlama, sinirlilik ve kontrolsüz davranislar daha fazla görülür. Pandemi sürecindeki belirsizlik ve beyin saatimizin ayarsizligi siddet davranislarinin artisina neden oldu.'
Bagisiklik (immün) sisteminin bozulmasi nedeniyle vücudun savunmasinin zayifladigini dile getiren Selvi, pandemi sürecinde okula gidemeyen ögrencilerle düzenli mesai yapamayan çalisanlarin beyinlerindeki saati ve hormonal düzeni dogru bir biçimde çalistirmak için aydinlik ve karanlik saatlere uygun yasanmasi gerektigini vurguladi.
'Ritminiz bozuldugunda siz siz degilsiniz'
Selvi, uyku-uyaniklik düzeni için önce aydinlik-karanlik düzeninin organize edilmesi gerektigini, böylece beynindeki saatin gündüz ve gece hormonlarini dogru bir sekilde üretecegini belirtti.
Sabah günese çikilmasini, gece çok parlak isiklarin kapatilmasini öneren Selvi, 'Hafta sonlari da dahil, gece yatma ve sabah kalkma saatlerini sabitlemeye çalisilmali. Uyku, uyanma ve yemek saatleri sabitlenmedigi müddetçe ritim düzelmeyecektir. Sabah kalkma, kahvalti ve yemek saatleri, egzersiz saatleri, gece yatma saati sabit olmalidir. Bu sabit düzene uyum saglayamazsan, düzensiz ritim önce beynindeki saati sonra tüm hormonlarin düzenini bozar. Ritimsizlik esittir sagliksizlik.' degerlendirmesini yapti.
Selvi, pandemi sonrasi vücut ritminin düzelmesi için su tavsiyelerde bulundu:
'Yataga telefon veya tabletle girme. Gündüz uyursan gece uyuman zorlasir. Yatmadan 2 saat önce ekran, yemek, çay ve kahveyi birak. Uyku kisiye özel ama sen günde en az 7 saat uyu. Günde en az 20 dakika egzersiz yap. Aksam agir egzersiz, sigara, alkol ve televizyonlardaki tartismalardan uzak dur. Uykun gelmeden yataga girme. Uykun gelmediyse kalk, los isikta otur, kitap oku ve uykunun gelmesini bekle. Gece kalkip sigara içme ve parlak isiklari açma. Bir gece uykusuzluk çekersen panik yapma. Ertesi gün gündüz uyuma, geceyi bekle. Melatonin karanlik hormonudur, saat 22.00'den sonra parlak isiklari azaltip uykuya hazirlan. Gece vücudumuzda salgilanan hormonlar farkli, gündüz salgilananlar farkli. Gece yerine gündüz uyursaniz hormonal sisteminiz alt üst olur. Gece kalbiniz, mide ve bagirsaklariniz dinlenmek ister. Beyninizde temizlik yapilir. Yaslanmanizi engelleyen, vücudun savunma sistemini güçlendiren, sizi büyüten, ögrenmenizi kolaylastiran hormonlarin büyük kismi gece uykudayken ortaya çikarlar. Bunlari gece uykuda alamadiginiz takdirde gündüz uykulu, dikkatsiz, sinirli olacaksiniz. Yani ritminiz bozuldugunda siz siz degilsiniz.
